Militarystyka Survival Ekwipunek

PanteraSFG

Dajcie wszystkie wady i zalety o samolotach bombowcach itp...

PanteraSFG

Szkolno-treningowy samolot TS-11 „Iskra" (oznaczenie „TS" to inicjały konstruktora samolotu, Tadeusza Sołtyka) został wprowadzony do produkcji seryjnej w polskim przemyśle lotniczym w 1962 r. i jest stosowany do szkolenia pilotów w polskim lotnictwie wojskowym. Używa go również wojskowe lotnictwo Indii.

Wzrost osiągów samolotów bojowych, znajdujących się w uzbrojeniu polskiego lotnictwa wojskowego, stał się podstawą sformułowania wymagań taktyczno-technicznych na nowy samolot. W 1957 r., został opracowany projekt wstępny. W latach 1958-1959 kontynuowano prace konstrukcyjne i przystąpiono do budowy czterech prototypów, z których pierwszy do prób statycznych ukończono w marcu 1959 r. (przeprowadzono na nim ok. 50 prób statycznych). Prototyp do badań w locie dokonał pierwszego lotu 5 lutego 1960 r.

W następnym roku włączono do prób dwa pozostałe prototypy i przeprowadzono próby homologacyjne (państwowe próby kontrolne, które udowodniły przydatność samolotu do szkolenia pilotów wojskowych). Pierwszy lot „Iskry" seryjnej odbył się w 1963 r., a w następnym roku rozpoczęto szkolenie uczniów.

TS-11 "Iskra" (Pokazy lotnicze w Bydgoszczy 1996)

Pierwsze serie samolotów TS-11 „Iskra" miały turboodrzutowy silnik HO-10 o ciągu 7,8 kN, wzorowany na istniejących konstrukcjach. Równolegle z opracowaniem płatowca konstruowano mocniejszy silnik o większym ciągu 9,81 kN. Prototyp wyposażony w ten silnik dokonał pierwszego lotu w 1964 r. Na tym samolocie w jesieni 1964 r. uzyskano cztery międzynarodowe rekordy w klasie samolotów o masie do 3000 kg:

- prędkości lotu na bazie 15/25 km . - 839 km/h

- prędkości lotu w obwodzie zamkniętym 100 km - 730,7 km/h

- prędkości lotu w obwodzie zamkniętym 500 km - 730,7 km/h

- odległości w obwodzie zamkniętym - 510 km/h.

Pierwsze trzy rekordy ustanowił pilot-oblatywacz inż. L. Natkaniec, czwarty inż. A. Abłamowicz. Równolegle z produkcją samolotu trwały prace nad jego udoskonaleniem. Powstawały nowe wersje samolotu różniącego się wyposażeniem, zespołem napędowym i uzbrojeniem.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych wprowadzono do produkcji seryjnej nową, zmodyfikowaną wersję silnika, oznaczonego SO-3, o zwiększonym resursie. Silnik ten zastosowano w samolotach seryjnych.

TS-11 "Iskra" w Łodzi (Lotnisko Lublinek) fot. Jacek Bilski

Kolejne odmiany samolotu, wprowadzone do produkcji, oznaczono następująco:

- TS-11 „Iskra" bis - podstawowy samolot szkolno-treningowy,

- TS-11 „Iskra" bis B - samolot z czterema węzłami podwieszania wyrzutni pocisków rakietowych,

- TS-11 „Iskra" bis C - samolot przystosowany do zadań rozpoznawczych

trzema aparatami fotograficznymi,

- TS-11 „Iskra" bis DF - o wzbogaconym asortymencie uzbrojenia i dodatkowo z trzema stanowiskami aparatów fotograficznych.

Prototyp wersji TS-11 „Iskra" bis B nosił oznaczenie „Iskra" 100, a prototypy wersji „Iskra" bis C i bis D - „Iskra" 200. Zbudowany został również prototyp wersji jednomiejscowej, „Iskra 200BR", napędzany silnikiem o większym ciągu, 10,8 kN, uzbrojony bardziej bogato, o większym zapasie paliwa, z aparatem fotograficznym w miejscu drugiej kabiny. Wersja jednomiejscowa nie weszła do produkcji seryjnej.

TS-11 "Iskra" (Muzeum WP w Warszawie- użytkownik 60 LPSz w Radomiu) fot. Maciej Partyka

K o n s t r u k c j a. Samolot TS-11 „Iskra" jest dwumiejscowym szkolno-treningowym średniopłatem o napędzie odrzutowym. Płat samolotu ma obrys trapezowy. Zastosowano profil NACA 64209 u nasady i NACA 64009 na końcu skrzydła. Płat jest wyposażony w lotki wychylane za pośrednictwem wzmacniaczy hydraulicznych, dwuszczelinowe klapy oraz hamulce aerodynamiczne na górnej i dolnej powierzchni skrzydeł. W skrzydłach znajdują się integralne zbiorniki paliwa.

Kadłub jest półskorupowy. Przód kadłuba stanowi laminatowa, odejmowana osłona, umożliwiająca łatwy dostęp do umieszczonych pod nią na przestrzennej kratownicy wyposażenia i działka. W części środkowej kadłuba znajduje się kabina ciśnieniowa klimatyzowana ucznia i instruktora, wyposażona w fotele wyrzucane, przykryta wspólną osłoną ze szkła organicznego, otwierana hydraulicznie od góry do tyłu; za kabiną znajduje się kadłubowy gumowy zbiornik paliwa. Wloty powietrza do silnika są usytuowane u nasady skrzydeł, kanały powietrza wykonano z laminatu epoksydowego. Część środkowa kadłuba przechodzi w belkę ogonową, pod którą jest podwieszony silnik.

Usterzenie poziome klasyczne, umieszczone w 1/3 wysokości pionowego, ma obrys trapezowy. Statecznik pionowy jest integralny z kadłubem. Podwozie jest trójpodporowe, całkowicie chowane w locie. Golenie podwozia głównego, stanowiące amortyzatory olejowo-powietrzne, chowane są w skrzydłu, koła - w osłony kanałów wlotowych do silnika.

Zespołem napędowym samolotu jest jeden silnik turboodrzutowy SO-3 o ciągu startowym 9,81 kN. Zapas paliwa wynosi 1200 dm3.

Samolot jest wyposażony w instalacje: hydrauliczną o ciśnienia 13,7 MPa, elektryczną (28,5 V, zasilaną prądnicą-rozrusznikiem o mocy 6 kW i od akumulatora podkładowego o pojemności 28 Ah), pneumatyczną, przeciwpożarową i przeciwoblodzeniową.

Wyposażenie radionawigacyjne samolotu składa się z radiostacji VHF (o zasięgu 120-350 km przy wysokościach lotu odpowiednio 1000-10 000 m), automatycznego radiokompasu, wskaźnika przelotu nad radiolatarnią, radiowysokościomierza i telefonu pokładowego.

Samolot jest uzbrojony w działko pokładowe kalibru 23 mm, zabudowane z prawej strony przedniej części kadłuba. Uzbrojenie podwieszane mocowane jest na 4 podskrzydłowych węzłach i może składać się z bomb, zasobników - niekierowanymi pociskami rakietowymi, oraz z karabinami maszynowymi.

D a n e t e c h n i c z n e (wersja bis D). Rozpiętość - 10,06 m, długość 11,15 m, wysokość - 3,50 m, powierzchnia płata - 17,50 m2; masa własna 2560 kg, masa startowa w konfiguracji gładkiej z 1200 dm3 paliwa - 3724 kg, maksymalna masa startowa - 3840 kg; osiągi samolotu z pełnym wewnętrznym zapasem paliwa: prędkość maksymalna na wysokości 5000 m - 720 km/h, prędkość przelotowa - 600 km/h, prędkość minimalna w konfiguracji do lądowania - 150 km/h, maksymalna prędkość wznoszenia - 14,8 m/s, pułap praktyczny - 11 000 m, długość startu do wysokości 15 m - 1200 m, długość lądowania z wysokości 15 m - 1100 m, zasięg na wysokości 7000 m - 1400 km.

[/url]

PanteraSFG

HISTORIA
Projekt koncepcyjny taniego, lekkiego samolotu treningowego nowej generacji PZL-130 Orlik opracowali w latach 1979-80 mgr inż. Andrzej Frydrychewicz i konstruktor prowadzący mgr inż. Tomasz Wolf. Byt to pierwszy_śmigłowy samolot dla wojska w państwach Układu Warszawskiego, mający naśladować własności lotne i ergonomię kabiny bojowego samolotu odrzutowego, tak jak protoplasta takiej koncepcji - samolot NDN-1 Firecracker. Przewidywano zastosowanie silnika tłokowego PZL-Franklin 6A-350-C1 o mocy 162 kW, krajowych i dostępnych w RWPG komponentów i materiałów oraz minimalizację liczby części. W efekcie struktura samolotu składała się z ok. 2100 nowych części i ok. 750 zaadaptowanych z innych samolotów i śmigłowców. Pierwszy prototyp z silnikiem M-14Pm (243 kW) Oblatano 12 października 1984. Badana była też wersja z silnikiem K-8A (modyfikacja silnika AI-14). W 1985 samolot PZL-130 Orlik i jego prosty komputerowy symulator lotu Profesor wystawiono na 36 Salonie Lotniczym w Paryżu.
Produkcję Orlików serii informacyjnej z napędem tłokowym rozpoczęto w 1986 (w 1991 przebudowano je na wersję turbinową). Wojskowe próby kwalifikacyjne Orlika prowadzono jednocześnie z końcowymi fabrycznymi próbami certyfikacyjnymi, w ich wyniku uzyskano w 1987 certyfikat wg wymagań FAR 23. W 1985 podjęto prace nad turbośmigłową wersją Orlika. Pod koniec 1985 trzeci prototyp Orlika dostarczono do Kanady, gdzie we współpracy z firmą Airtech Canada przebudowano go na wersję turbośmigłową z awioniką firmy King, oblataną 16 lipca 1986. Uległ on katastrofie wskutek błędu pilotażu podczas pokazów w Kolumbii (przewidywanej jako pierwszy odbiorca zagraniczny), co spowodowało zawieszenie współpracy polsko-kanadyjskiej.
Prototyp PZL-130TM, wyposażony w czechosłowacki silnik turbośmigłowy Walter M-601 (550 kW) i 5-łopatowe śmigło Avia VJ-508, Oblatano 12 stycznia 1989. Samolot ten przeszedł gruntowne próby w Wojsku Polskim i stanowił podstawę sformułowania wymagań taktyczno-technicznych na docelowy, seryjny samolot szkolno-treningowy. Następny prototyp wyposażono w silnik PT6A-25A i Oblatano 15 marca 1990. Od 1986 pracowano nad nową, wzmocnioną wersją samolotu, którego prototyp Oblatano 17 września 1991. W wersji tej, nazwanej roboczo Orlik-bis, wprowadzono dość poważne zmiany konstrukcyjne, niezbędne z powodu wyraźnego przyrostu masy. Powiększono rozpiętość skrzydeł, wyposażono w dostosowany do pełnej akrobacji silnik Walter M-601E, zmieniono też i wzmocniono podwozie. Samoloty tej wersji zostały zamówione przez polskie lotnictwo wojskowe, a ich produkcja seryjna ruszyła w 1991. Pierwszy seryjny PZL-130TB został oblatany 21 sierpnia 1992. Obok wersji PZL-130TB opracowane zostały PZL-130TC, PZL-130TD i PZL-130TE z różnymi silnikami i awioniką oraz fotelami katapultowymi Martin Baker Mk.11PL. Prototyp PZL-130TC Oblatano 2 czerwca 1993. Pierwsze PZL-130TB przekazano WOSL (obecnie WOSSP) w Dęblinie wiosną 1994. Dostarczono ich 20, a następnie podjęto produkcję i dostawy zmodyfikowanej wersji PZL-130TC-1 (10 egz.). W latach 1995 i 96 dwa Orliki uległy katastrofom, z tego jeden w czasie badań kolejnych modyfikacji.

KONSTRUKCJA
Płat: Wznios 5°, skręcenie 4°, profil I\IACA 642215 (mod), konstrukcja jednoczęściowa, jednodźwigarowa, metalowa. Lotki szczelinowe i dwuszczelinowe klapy Fowlera o różnym wychyleniu i stałej cięciwie.
Kadłub: Konstrukcja całkowicie metalowa, półskorupowa.
Kabina: Fotele katapultowe Martin-Baker, osłona jednoczęściowa, otwierana na prawą stronę, miejsca załogi usytuowane z lekkim przewyższeniem tylnego fotela nad przednim.
Usterzenie: Klasyczne, konstrukcja metalowa.
Sterowanie: Układ sterowania lotkami popychaczowy, sterem wysokości i sterem kierunku - popychaczowo-linkowe, klapy skrzydłowe i klapki wyważające wychylane elektrycznie.
Podwozie: Chowane hydraulicznie, koła o jednakowym rozmiarze. Podwozie główne wahaczowe, koła wyposażone w hydrauliczne hamulce tarczowe. Koło przednie na widelcu. Amortyzacja olejowo-gazowa.
Awionika: Zdwojone zestawy przyrządów pokładowych, radiokompas, radiostacje UHF, wyposażenie radionawigacyjne.
Uzbrojenie: 4(TC-1)-6(TC) węzłów podwieszeń pod skrzydłami dla bomb, zasobników z pociskami niekierowanymi i innego uzbrojenia.

NAPĘD
Silnik turbośmigłowy Walter M-601E o mocy 490 kW (665 KM) z 5-topatowym śmigłem produkcji czeskiej. Pojemność integralnych skrzydłowych zbiorników paliwa 640 dm3, możliwość podwieszania zbiorników dodatkowych.

UZBROJENIE
brak

DANE TECHNICZNE
Rozpiętość 9,00 m
Długość 9,00 m
Wysokość 3,53 m
Pow. nośna 13,00 m2
Masa własna 1600 kg
Masa całkowita 2700 kg
Prędkość maks. 501 km/h
Prędkość min. 118 km/h
Czas wznoszenia 13,3 m/s
Pułap 10000 m
Zasięg 1200 km
Rozbieg 222 m
Dobieg 390 m

PanteraSFG

Śmigłowiec wielozadaniowy W-3 Sokół

Podpisana w grudniu 1971 roku ubiegłego stulecia umowa gospodarcza pomiędzy PRL a ZSRR, przewidywała m.in. wspólne opracowanie i budowę w WSK Świdnik śmigłowca wielozadaniowego z napędem turbinowym, następcy śmigłowca Mi-4.

Projekt koncepcyjny wielozadaniowego śmigłowca oznaczonego Mi-3 a potem W-3 Sokół został opracowany wspólnie z OKB im. Mila. W pierwotnej postaci miał to być śmigłowiec o masie 4400-4700 kg, z możliwością przewozu 12-13 osób lub ładunku 1000-1500 kg (1200 kg na podwieszeniu) z otwieranym lukiem w tyle kadłuba, napędzany dwoma silnikami TW-850 o mocy 460 kW (625 KM) o prędkości maksymalnej 260 km/h. Głównym odbiorcą śmigłowców W-3 miał być ZSRR, sugeruje to oznaczenie typu: W-3 (z ros. wiertaliot ). Po konsultacjach z zamawiającym, strona polska zdecydowała jednak o budowie całkowicie nowej, własnej konstrukcji. W 1976 r. zbudowano pełnowymiarową makietę śmigłowca, która została pozytywnie zaopiniowana również przez przedstawicieli radzieckich. Wymagania potencjalnego odbiorcy wpłynęły na kształt i konstrukcję Sokoła - jest on podobny do zakresie do Mi-2. Do napędu śmigłowca wybrano wersje samolotowych silników TWD-10 (zastosowanych w wdrażanym w tym samym czasie do produkcji w PZL Mielec samolocie PZL An-2 Cool

w odmianie przystosowanej w Polsce do zabudowy na śmigłowcu - PZL-10W. Pierwsze dwa prototypy W-3 zbudowano w 1978 roku z przeznaczeniem do prób statycznych i naziemnych. Pierwszego podniesienia w powietrze śmigłowca Sokół dokonano 16 listopada 1979 r. Wg niektórych źródeł był to oblot dokonany na wyraźne życzenie ówczesnych władz państwowych ze względów propagandowych - kierownictwo PZL Świdnik zostało zobligowane do "pokazania" nowego śmigłowca.

Kryzys gospodarczy w PRL, a następnie wprowadzenie stanu wojennego spowodowały opóźnienie rozwoju wiropłatu. Trzeci prototyp śmigłowca, a faktycznie pierwszy śmigłowiec przeznaczony do prób w locie, oblatano w dniu 6 maja 1982 r. Następnie zbudowano trzy kolejne prototypy z przeznaczeniem do prób w locie - oblatane w ciągu 1984 r. Natomiast PZL Rzeszów w 1986 r. rozpoczęła produkcję silników PZL-10W. Na prototypach śmigłowca wystąpiło zjawisko drgań łopat wirnika głównego. Wyeliminowano je konstruując mechanizm antywibracyjny, którego ostateczna wersja montowana jest na seryjnych śmigłowcach.

Cztery śmigłowce zostały wysłane do ZSRR w celu przeprowadzenia tam prób w różnych warunkach klimatycznych i meteorologicznych (wysokogórskich, arktycznych, pustynnych, tropikalnych). Pomimo przekraczania reżimów eksploatacyjnych i rozbicia dwóch śmigłowców, próby w ZSRR oceniono pozytywnie. Niestety proces certyfikacji w ZSRR który miał być głównym odbiorcą Sokołów , przeciągał się - certyfikat ten śmigłowiec otrzymał dopiero w grudniu 1992 r., już po rozpadzie Kraju Rad. Tym samym upadły plany eksportu dużej ilości Sokołów za wschodnią granicę. Przedłużające się próby państwowe w ZSRR i związane z tym kłopoty z uzyskaniem certyfikatu, skłoniły producenta śmigłowca do uzyskania takiego dokumentu w Polsce. 26 września 1988 r. Główny Inspektorat Lotnictwa Cywilnego wydał certyfikat tymczasowy. W tym samym czasie w PZL Świdnik przystąpiono do budowy pierwszej wersji śmigłowca - reanimacyjnej, wyposażonej w pokładowy zestaw reanimacyjny. Śmigłowiec Sokół w wersji reanimacyjnej oblatano w 1988 r. Również na zlecenie Państwowej Inspekcji Radiowej opracowano Sokoła wyposażonego w aparaturę radiowo-badawczą, maszyna ma rozkładany w locie pionowy masz z anteną.

Warunkiem zaoferowania śmigłowca na cywilnych rynkach zachodnich było uzyskane przez Sokoła amerykańskiego certyfikatu typu - FAR-29. Prototyp śmigłowca w wersji W-3A wyposażony w awionikę Bendix-King oraz zmienione instalacje płatowca wzbił się w powietrze w 1992 r. W następnym roku (31 maja 1993 r.) W-3A Sokół otrzymał certyfikat FAR-29 określający zgodność konstrukcji z przepisami Federalnego Zarządu Lotnictwa. Tym samym umożliwiono eksport śmigłowca poza kraje byłego bloku RWPG.

Odbiorcy cywilni w kraju i służby mundurowych użytkują Sokoły w wersjach: sanitarnej, ratownictwa górskiego, transportowo-pasażerskiej (wielozadaniowej, służącej m.in. jako śmigłowiec gaśniczy) patrolowo-interwencyjnej a od 1994 r. również za granicą wersje: W-3A i W-3AM (z pływakami awaryjnymi).

Od początku Wojsko Polskie było postrzegane jako jeden z największych potencjalnych odbiorców Sokoła w różnych wersjach. Dla lotnictwa wojskowego zaprojektowano wersje: W-3 Irma - rozpoznania chemicznego, W-3U Żmija - desantową uzbrojoną w działko, z pojedynczymi wysięgnikami po obu stronach kadłuba i km w oknach kabiny oraz W-3U Salamandra - uzbrojoną wersję wsparcia. Mogły przewozić 10 żołnierzy desantu. W praktyce zrealizowano tylko Salamandrę - prototyp oblatano 17 marca 1990 r. Posiadała ona system celowniczy zaadaptowany ze śmigłowca Mi-24W i na czterech belkach mgła przenosić pociski kierowane ( Strzała-2ML, Kokon, Malutka-P, Skorpion ), rakiety niekierowane, zasobniki bombowe i minowe. Jako uzbrojenie stałe wybrano działko 23 mm GSz-23Ł. Ochronę bierną śmigłowca miały zapewnić urządzenie ostrzegające o opromieniowaniu wiązką radiolokacyjną SPO-15 i wyrzutnie flar i dipoli ASO-2W. Pomyślne próby śmigłowca przeprowadzono w 1991 r., jednakże wojsko odrzuciło ofertę - ze względu na nie perspektywiczne radzieckie wyposażenie i uzbrojenie. Przebudowany na wersję transportową śmigłowiec sprzedano Birmie. Po dwóch latach powrócono do koncepcji uzbrojenia śmigłowca W-3. Nawiązano współpracę z południowoafrykańskim koncernem zbrojeniowym Denel. Prototyp Sokoła trafił do RPA, gdzie w firmie Kentron zabudowano niezbędne wyposażenie i uzbrojenie. W okresie prób w 1993 r. śmigłowiec był oznaczany W-3K lub W-3WB Huzar . Maszyna miała wzmocnioną konstrukcję, m.in. belki ogonowej, ruchome działko 20 mm GA-1 na węźle pod nosem kadłuba, nahełmowy celownik pantografowy HSS, nad kabiną pilotów głowicę obserwacyjno-celowniczą HSOS, wysięgniki uzbrojenia jak Salamandra, na których podwieszano dwa pojemniki po 4 ppk ZT-35 Swift o zasięgu 5 km lub uzbrojenie niekierowane, zmodernizowaną awionikę. Prowadzone w 1993 i 1994 r. próby wypadły pomyślnie. Nie skorzystano z oferty RPA ze względu na zmianę założeń technicznych i embargo nałożone na ten kraj.

Niezrealizowanymi projektami wojskowych wersji Sokoła były: śmigłowiec transportowo-desantowy W-3L Long Sokół z przedłużonym kadłubem, szerszymi drzwiami i rampą tylną do załadunku oraz propozycje bojowe: Sokół-MS , Sokół-WS i Jastrząb . Sokół Long w powiększonym kadłubie miał przewozić 14-15 osób albo mały samochód terenowy. Jastrząb/Sokół natomiast to projekty opancerzonego, wąskokadłubowego śmigłowca szturmowego, w klasie "wagowej" A-129 Mangusta , z miejscami dwuosobowej załogi w układzie tandem i małą kabiną ładunkową. Proponowano również skonstruowanie na bazie Sokoła śmigłowca klasy UTTAS . Prace te, prowadzone w pierwszej połowie lat. 90 ub. wieku, nie doprowadzono nawet do fazy prototypowej.

Następną odmianą uzbrojoną - która z kolei miała największe szanse na realizację - był projekt śmigłowca W-3WB (S-1W) Huzar, który przekształcił się w 1994 r. w Strategiczny Program Rządowy "Huzar. Założenia mówiły o śmigłowcu uzbrojonym w ruchome działko i ppk o zasięgu do 6 km, głowicę obserwacyjno - celowniczą oraz nowoczesne wyposażenie pilotażowo-nawigacyjne. Oferty współpracy w zakresie uzbrojenia i awioniki Huzara przedstawiły firmy izraelskie (ppk NT-D), francuskie (ppk Hot-3) i amerykańskie (ppk Helfire), a w zakresie awioniki również szwedzki Saab. Zwyciężyła oferta z Izraela: awionika konsorcjum Elbit oraz ppk typu NT-D o zasięgu 6 km. Pod kadłubem zamontowane miało być 20 mm jednolufowe działko Giat M621 lub trzylufowe OtoBreda TM197B, z celownikiem nahełmowym. Pomiędzy silnikami planowano zamontować izraelską głowicę optoelektroniczną MISS. PZL Rzeszów przygotowywał natomiast prototyp wzmocnionego silnika PZL-10W2 o mocy do 812 kW (1100KM) i resursie dochodzącym do 3000 h. Planowano produkcję ok. 100 śmigłowców S-1W, mających być istotnym elementem m.in. sił aeromobilnych. Wybór ppk NT-D i integratora awioniki - Elbitu, dokonany w 1997 r., nie okazał się trwały. W 1998 r. zakończono Strategiczny Program Rządowy "Huzar", nie doprowadzając nawet do zbudowania makiety śmigłowca S-1W naturalnej wielkości. Na niepowodzenie Huzara złożyło się wiele czynników - zarówno tych mających charakter obiektywny (związanych z ppk) jak i niezależny od techniki (zmiana założeń taktycznych, brak funduszy, rozgrywki polityczne). Program śmigłowca uzbrojonego na bazie Sokoła odrodził się jednakże około 2002 r. - w wersji Głuszec . Natomiast dla Wojska Polskiego dostarczane były od 1994 r. Sokoły w wersji W-3W, na których wprowadzono niektóre elementy zaprojektowane dla S-1W: wysięgniki na uzbrojenie podwieszane, zmieniony nos kadłuba umożliwiający zamontowanie ruchomego działka/wkm oraz pomniejsze modyfikacje. Mają one zubożony system celowniczy (celownik kolimatorowy) oraz wyrzutnie pułapek ASO-2W.

Na Sokole (W-3WB/W-3K) zamontowano również w 1999 r. francuski system HOT-3/VIVIANE, składający się z podwieszanych na standardowych belkach uzbrojenia czteropociskowych kontenerów z pociskami Hot-3 (opracowanymi dla śmigłowca Tiger ) oraz system pomiędzy silnikami system obserwacyjno-celowniczy SFIM Viviane - Sokół w tej konfiguracji oferowany był na eksport.

Śmigłowiec Sokół od początku planowany był do działań nad morzem. Marynarka Wojenna bowiem już w 1989 r. zamówiła dwa śmigłowce w wersji pasażersko-transportowej. Były to pierwsze maszyny użytkowane przez Wojsko Polskie. Pierwszą specjalistyczną morską wersją Sokoła była W-3RM Anakonda - maszyna w wersji ratownictwa morskiego. Potrzeba zaprojektowania śmigłowca ratowniczego wynikała z niedoskonałości adaptowanych do tych celów Mi-2RM oraz małej ilości ciężkich śmigłowców ratowniczych - MW RP posiadała na stanie tylko trzy Mi-14PS/PX. Oblatana w kwietniu 1991 r. W-3RM Anakonda posiada w wersji seryjnej: pływaki, tratwę ratunkową, reflektory ratownicze, wciągarkę, stelaż na 4 bomby oświetlające OMAB, system ratowniczy SPOR, system AP Navigator , GPS, radiolokator i wyposażenie ratownicze. Natomiast zmodernizowana odmiana W-3WARM ma dodatkowo: nową awionikę, reflektor Night Sun , głowicę FLIR Star Safire II i głośniki zewnętrzne.

Potrzeba posiadania uzbrojonej wersji Anakondy zobligowała PZL Świdnik do opracowania początkowo projektu Aligator - śmigłowca zwalczania okrętów podwodnych. Aligator przekształcił się później w Sępa - projekt Bazowego Śmigłowca Morskiego. Sęp miał posiadać dwa warianty: śmigłowca do zwalczania celów nawodnych (uzbrojonego w lekkie przeciwokrętowe pociski kierowane) oraz zwalczania okrętów nawodnych (torpedy MU-90 Impact ). Sęp mógłby również wykonywać misje ratownicze, zaopatrzeniowe i rozpoznawcze. Na potrzeby Aligatora/Sępa opracowano wzmocniony wirnik główny z ręcznie składanymi łopatami, umożliwiającymi m.in. hangarowanie maszyny na okrętach. Śmigłowce miałyby być napędzane przez turbiny PZL-10W2 o mocy startowej 812 kW (1100 KM) z systemem FADEC oraz zmienioną instalacją elektryczną. Sęp miał posiadać nowe podwozie - podobne do zastosowanego w śmigłowcu Westland Lynx, umożliwiające podwieszenie pod nim torped lub pocisków. W ostatecznym projekcie wyposażenie miało obejmować: autopilota, sonar opuszczany Flash TSM8263, wyrzutnik boi radiohydroakustycznych (AQS-903 lub ARR-84) lub detektor anomalii magnetycznych Mk 3. Głównymi sensorami miały być polski radar ARS-410 o zasięgu 160 km - odmiana stacji ARS-400 z samolotu patrolowego Bryza oraz system FLIR Sea Owl.

Stricte specjalistycznymi odmianami wojskowymi są: SSR-10 Procjon-3 - rozwijany od połowy lat 90. system rozpoznania radioelektronicznego zabudowany na śmigłowcu Sokół . WP użytkuje dwa maszyny tego typu. Procjon przeznaczony jest do prowadzenia rozpoznania radioelektronicznego w zakresie częstotliwości 20-18000 MHz. Realizuje zbieranie danych rozpoznawczych o systemach łączności radiowej i radioliniowej oraz o systemach radiolokacyjnych, współdziała z innymi systemami rozpoznania w zakresie wykonywania zadań i wymiany danych. Natomiast PPD-2 Gipsówka jest zaprezentowanym publicznie w 2001 r. śmigłowcem dowodzenia związku taktycznego. Posiada elementy systemów dowodzenia, łączności, przesyłania i przetwarzania danych oraz nowe elementy awioniki, umożliwiające czteroosobowej Grupie Dowodzenia znajdującej się na pokładzie dowodzenie elementami bojowymi związku taktycznego z powietrza. Jako, że Anakonda zebrała pochlebne opinie jako morski śmigłowiec ratowniczy, a polskie wojska lotnicze potrzebowały następcy ratowniczego Mi-2RL (dodatkowo po przystąpieniu Polski do NATO utworzono jednostkę Combat SAR) Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 1 w Łodzi dokonały w 1999 r. przeróbki dwóch W-3T z pierwszej serii dla wojska na ratowniczy W-3RL Sokół. Maszyny mają zmodyfikowane wyposażenie pilotażowe i nawigacyjne, wciągarkę 270 kg, reflektor Night Sun, stelaż na 4 bomby oświetlające OMAB, IFF, głowicę FLIR Star Safire I.. Ponadto dwa śmigłowce wojskowe przystosowano do zadań sanitarnych.

W 2002 r. zawarto umowę na zmodernizowanie pozostałych w służbie śmigłowców W-3W do standardu W-3WA " seria 900 ". Dodatkowe wyposażenie obejmuje m.in. system samoobrony śmigłowca, nawigacyjny Tacan , przystosowanie maszyny do lotów z użyciem gogli noktowizyjnych. Ponadto część W-3WA może być przeznaczona do rozpoznania chemicznego i ma możliwość podwieszenia Panelowych Wytwornic Dymu Pylia .

W 2003 r. rozpoczęto realizację programu Głuszec - modernizacji śmigłowców W-3WA do standardu śmigłowców wsparcia bojowego (analogicznych do NATO-wskiego standardu STANAG 4555), która ma doprowadzić do unowocześnienia tych śmigłowców do 2010. Głuszce mają być wyposażone w awionikę zintegrowaną za pomocą szyny danych Mil-Std 1553B (wielofunkcyjne monitory MFD, bezwładnościowo-satelitarny system nawigacji, komputer misji, system zarządzania awioniką) system samoobrony (promiennik zakłócający w podczerwieni, wyrzutnie pułapek), stabilizowany system obserwacyjno-celowniczy, HUD, nowe radiostacje, systemy ochrony biernej śmigłowca. Uzbrojenie (analogiczne do W-3WA) podwieszane na 4 belkach, na węzłach pod nosem kadłuba zamontowane ruchome stanowisko WS-4610 z 12,7 wkm WKM-Bz, kierowane za pomocą celownika nahełmowego.

Łącznie zbudowano dotychczas: 6 prototypów śmigłowca, 3 kadłuby do prób statycznych i 142 seryjne Sokoły w kilkunastu wersjach i odmianach dla użytkowników cywilnych, instytucjonalnych i wojskowych. Obecnie polskie Wojska Lądowe użytkują: 1 Gipsówkę , 2 Procjon-3 i 33 W-3W/WA, Polskie Siły Powietrzne mają na stanie 1 Sokoła Salon, 2 W-3RL, 2 W-3T oraz 14 W-3W, natomiast Marynarka Wojenna dysponuje dwoma W-3T oraz siedmioma Anakondami . Ponadto Sokołów używa polska Policja (1 szt.) i Straż Graniczna (2 szt.) oraz armia czeska (11 szt.). Czeskie Sokoły wyposażone są m.in. w nowoczesną awionikę i system samoobrony. Kilkadziesiąt śmigłowców wyeksportowano m.in. do: Niemiec, ZSRR/Rosji, Birmy (Mynanmaru), Wietnamu, Portugalii, Hiszpanii, Korei Południowej.
Wersje i odmiany śmigłowca Sokół :
W-3 Sokół - podstawowa wersja pasażerska;
W-3T Sokół - podstawowa wersja transportowo-pasażerska
W-3A Sokół - odmiana wersji podstawowej, certyfikowana według przepisów FAR-29
W-3AS - śmigłowiec zbudowany wg przepisów FAR-29 ze "starą" awioniką;
W-3A2 - wersja wyposażona w autopilota Smith SN 350 ;
W-3Ch Irma - projektowana wersja rozpoznania przeciwchemicznego;
W-3U Żmija - wersja desantowo-bojowa (projekt);
W-3U Salamandra - pierwsza wersja uzbrojonego Sokoła;
W-3U-1 Aligator - pierwszy projekt morskiego śmigłowca bojowego;
W-3U-7 Sęp - docelowa wersja bazowego śmigłowca morskiego;
W-3K(WB) - wersja uzbrojona, zmodyfikowana przez firmę Kentron (RPA);
W-3H - odmiana uzbrojona w system Hot-3/ Viviane
W-3W - wersja uzbrojona, dostarczana WP w latach 1994-1999
W-3WA Sokół - odmiana W-3W zgodna z przepisami FAR-29, produkowana od 2000 r.;
W-3WB (S-1W) Huzar - projekt wersji uzbrojonej dla lotnictwa wojskowego;
W-3W Głuszec - najnowszy projekt modernizacji uzbrojonej wersji W-3W/WA;
W-3RM Anakonda - wojskowa wersja ratownictwa morskiego (1993-1999 r.)
W-3WARM Anakonda - odmiana W-3RM zgodna z przepisami FAR-29 (od 2000 r.)
W-3AM Sokół - cywilna wersja, zgodna z FAR-29, wyposażona w pływaki;
W-3T Sokół Long - projekt wojskowej wersji transportowej z przedłużonym kadłubem;
W-3P Sokół Salon - wojskowa wersja pasażerska (1992 r.);
W-3RL Sokół - wojskowa wersja ratownictwa lądowego (1999 r.);
W-3PPD Gipsówka - powietrzny punkt dowodzenia;
W-3RR Procjon-3 - wersja rozpoznania radioelektronicznego;
W-3B Jastrząb - projekt wąskokadłubowego śmigłowca szturmowego na bazie Sokoła;
Sokół-MS/WS - analogiczny projekt śmigłowca szturmowego.
Opis techniczny śmigłowca :

W-3 Sokół to wielozadaniowy dwusilnikowy śmigłowiec zaprojektowany w układzie jednowirnikowym ze śmigłem ogonowym. Dopuszczony jest do lotów w temperaturze od -40 stopni do + 43 stopni. Eksploatacja śmigłowca jest możliwa przy wietrze czołowym do 25 m/s bocznym do 18 m/s.

Kadłub - półskopupowy, wykonany ze stopów lekkich i kompozytu szklano-epoksydowego. Wersje przystosowane do działań nad zbiornikami wodnymi (W-3RM/WARM/AM) posiadają 6 automatycznie nadmuchiwanych pływaków awaryjnych w dolnej części kadłuba. W dziobie kadłuba znajduje się wyposażenie elektroniczne i radar meteorologiczny. Kabina załogi z dwoma fotelami pilotów obok siebie i wspólną tablicą przyrządów pokładowych, wyposażoną w oświetlenie umożliwiające loty w dzień i w nocy w zwykłych i trudnych warunkach atmosferycznych. Wersja W-3WA/WARM posiada oświetlenie kabiny umożliwiające loty z zastosowanie gogli noktowizyjnych pilotów. Z obu stron kabiny pilotów znajdują się odsuwane oszklone drzwi, zrzucane awaryjnie. Za kabiną załogi znajduje się przedział wyposażenia ze składanym krzesełkiem. Kabina ładunkowa ma wymiary: długość 3,20 m, szerokość 1,55 m i wysokość 1,40 m. Wejście do niej zapewniają odsuwane drzwi: z lewej strony kadłuba szerokie na 0,97 m, odsuwane do tyłu, z prawej o szerokości 1,27 m, odsuwane do przodu. Okna w kabinie i w drzwiach wykonane z pleksiglasu. Podłoga kabiny ładunkowej standardowa lub wzmocniona, z uchwytami do mocowania ładunku. Pod podłogą umieszczono zbiorniki paliwa. Pod kadłubem można zamontować zestaw do podwieszania ładunku o masie do 2100 kg. Wersje W-3W/WA mają w kabinie ładunkowej dodatkowe okienka a w głównych oknach odsuwane tafle i uchwyty do mocowania broni maszynowej desantu: karabinków i karabinów maszynowych. Za kabiną umieszczony jest bagażnik o pojemności 180 kg. Belka ogonowa ze statecznikiem pionowym i stałym stateczniku poziomym posiada amortyzowaną płozę ogonową. W belce umieszczono wał napędowy śmigła ogonowego. Podwozie stałe, jedngoleniowe: przednie dwukołowe z kołami niehamowanymi, tylne jednokołowe z zastrzałem, z hamulcami tarczowymi. Opony bezdętkowe.

Wersje W-3 Salamandra /W/WA posiadają po obu stronach kadłuba wysięgniki na dwie belki umożliwiające podwieszenie uzbrojenia lub wyposażenia. Wersja rozpoznania Procjon-3 posiada kadłub przystosowany do montażu elektronicznego wyposażenia rozpoznawczego . Wersja dowodzenia zabiera oprócz dwóch pilotów, technika pokładowego i 4 członków Grupy Dowodzenia. Kabina posiada stelaże antywibracyjne do montażu elementów systemu dowodzenia Wojsk Lądowych. Wysięgniki Gipsówki mają po jednym zamku na podwieszenia uzbrojenia/wyposażenia.

W wersji pasażerskiej śmigłowiec zabiera 12 pasażerów w indywidualnych fotelach, wersje transportowe i uzbrojone (W-3T/W/WA/ Salamandra) posiadają składane krzesełka dla 10 pasażerów (żołnierzy z wyposażeniem). Odmiana Salon zabiera 5 pasażerów w kabinie o podwyższonym standardzie, z izolacją akustyczną i klimatyzacją. Anakonda posiada w kabinie ładunkowej miejsca dla etatowych: lekarza i dwóch ratowników i posiada miejsca dla 8 rozbitków.

Napęd - dwa silniki turbinowe PZL-10W o mocy startowej 662 kW (900 KM), trwałej 574 kW (780 KM). W razie awarii zespół napędowy umożliwia 30 minutowy lot na jednym silniku. Wloty powietrza wyposażone są w filtry przeciwpyłowe i instalację przeciwoblodzeniową. Przekładnia główna przenosi moc silników na wirnik główny i śmigło ogonowe. Silniki i przekładnia zblokowane są w jeden zespół montowany do kadłuba. Pomiędzy silnikami znajduje się wentylator chłodzący zespół napędowy i awionikę oraz zapewniający wentylację kabin. Ostatnie serie śmigłowca (W-3WA/WARM) wyposażone są w elektroniczny system sterowania silnikami FADEC.

Wirnik nośny i śmigło ogonowe - wirnik nośny czterołopatowy z kompozytu szklano - epoksydowego, wyposażony w instalację przeciwoblodzeniową na krawędzi natarcia łopat. W końcówkach łopat światła konturowe. Wirnik obraca się z prędkością 225,7 obr/min. Śmigło ogonowe trzyłopatowe, pchające, znajduje się z prawej strony statecznika pionowego. Wykonane jest z kompozytu szklano - epoksydowego i posiada instalację przeciwoblodzeniową. Obraca się z prędkością 1342 obr/min.

Instalacje:

paliwowa: cztery zbiorniki o pojemności 1720 l. Dodatkowy zbiornik o pojemności 1100 l można zamontować w kabinie ładunkowej. Zbiorniki oleju 2 x 10 l.
hydrauliczna: sterowanie śmigłowcem i wspomaganie układu stabilizacji lotu.
elektryczna, przeciwpożarowa silników, przeciwoblodzeniowa.
Układ sterowania i wyposażenie pilotażowe: układ sterowania analogowy. Wyposażenie pilotażowe, celownicze, nawigacyjne, ratownicze, itp. zależy od wersji.

Uzbrojenie :

W-3U Salamandra: stałe: działko GSz-23Ł kal. 23 mm z zapasem 250 nabojów, podwieszane: zasobniki z niekierowanymi pociskami rakietowymi Mars-2 (16 szt. S-5 kal. 57 mm) lub B8-10 (10 szt. S-8 kal. 80 mm), kasetowe zasobniki bombowe ZR-8 na 120 małych bomb, wyrzutnie GAD na 2 pociski powietrze-powietrze 9M32ML Strzała-2ML, wyrzutnie na 2 pociski przeciwpancerne 9M14P Malutka-P, 9M17P Skorpion lub 9M114 Kokon, zasobniki Platan z minami narzutowymi ;
W-3K : ruchome działko GA-1 kal. 20 mm z zapasem 300 nabojów, podwieszane: jak Salamandra , dodatkowo: zasobniki na 4 przeciwpancerne pociski kierowane ZT-Swift lub Hot-3 ;
W-3WB Huzar - 20 mm działko Giat M612 lub OtoBreda TM197L, na wysięgnikach zasobniki po 4 ppk NT-D lub system GAD, pociski niekierowane (kal. 57 mm, 80 mm), zasobniki minowe lub bombowe.
W-3W - jak Salamandra z wyjątkiem pocisków przeciwpancernych. W oknach stanowiska broni maszynowej desantu (PKM, RPK, AKMS, Beryl, UKM-2000)
W-3WA - jak W-3W, dodatkowo: nowe radiostacje, system ostrzegania Detexis TDS-H oraz wyrzutnie pułapek Lacroix CMDK PRH28DE
W-3PPD-2 - niekierowane pociski rakietowe kal. 57 mm w zasobnikach Mars-2 lub zasobniki Zeus-1 z km 7,62 mm.

BorysWWW · Gość

Tak jak mozna przeczytac w temacie chcialbym was prosic o rade, na blogach ktorych linki wklejam ponizej znalazlem skrypt do robienia blogow:

[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
(w stopce jest opis Quadruple your income with Blogs)

Chcialem zapytac czy waszym zdaniem warto zainwestowac 200 dolcow taki skrypt i jak moze zareagowac na to ekipa z adsense googla jak zobaczy robione w ten sposob blogi ?

Moze uzywacie juz tego systemu i macie jakies ciekawe sugestie?

Pozdrawiam

BorysWWW